Ik ben een Thai!

Graduation ceremony at the Chulalongkorn University in Bangkok (Jaem Prueangwet / Shutterstock.com)

De opmerking van prinses Máxima in maart 2007 dat de Nederlandse identiteit niet bestaat, heeft veel stof doen opwerpen en was het begin van een heftig debat. Twee groepen kwamen daaruit naar voren: zij die geloofden in een specifieke Nederlandse identiteit en zij die dat idee verwierpen.

Thailand kent dit debat nauwelijks, vrijwel iedereen, in de bevolking als geheel, in de kringen van onderwijs en al helemaal bij de elite, gaat er vanuit dat er zoiets bestaat als thainess, Thaise identiteit, ook wel ความเป็นไทย (khwaampenthai) genoemd. Elke Thai krijgt dat als het ware bij zijn geboorte mee en groeit er mee op. Een ‘Commissie voor Nationale Identiteit’ waakt hier over.

Een buitenlander zou thainess onmogelijk kunnen doorgronden

Een belangrijk aspect van thainess is dat een buitenlander het onmogelijk kan doorgronden en daarom wordt kritiek van een buitenlander op Thailand vaak afgewezen met de opmerking dat ‘jullie Thailand niet kunnen begrijpen’. Op een forum van de Bangkok Post is een heftige discussie ontbrand onder de stelling ‘Farang cannot know Thainess’. Een commentaar van Cha-am Jabal wil ik u niet onthouden:

‘Contrary to the premise of the article about the impossibility of farangs to comprehend Thailand (“Farang cannot know – even if they do understand,” Bangkok Post, Aug 31), Thais often have to turn to farangs living on the other side of the world to learn about their own country, as we have seen in many high-profile corruption cases as well as in the identification of other social ills, particularly in the areas of human rights and human trafficking.
Thais are often uniquely incapable of learning about their own country, being too deeply entangled in the characteristics of Thai-ness that prevent them from seeking the truth. They are hampered by superstition, the importance of image over substance and of social harmony over truth, a natural tolerance of social ills, and a willingness to smooth things over instead of addressing ugly problems head on.
Farangs are an asset to Thailand in many ways, including their objective view of Thai society that exposes obvious truths that are often invisible to Thais.’
Dit terzijde, ik wijk af van mijn onderwerp.

Ik had eens een woordenwisseling met een Thaise vriendin over het boeddhisme. Op een gegeven ogenblik riep ze wanhopig uit: ‘Jij kunt het boeddhisme niet begrijpen want je bent een buitenlander!’ Waarop ik zei: ‘Maar de Boeddha zelf was ook een buitenlander’. Zij: ‘Dat is niet waar, de Boeddha was een Thai!’ Voor een Thai betekent thainess al het goede en niet-thainess al het slechte.

Het begrip identiteit wordt vaak gebruikt om je tegen de ander af te zetten

Wij kunnen onze eigen identiteit (zelfbeeld en streefbeeld) beschrijven, dat is subjectief. De Nederlandse identiteit vaststellen veronderstelt objectiviteit. De grootste gemene deler, een optelsom van Nederlandse eigenschappen, gedeeld door het aantal Nederlanders, met een snufje cultuur, geschiedenis en kunst. Dat is prima als wetenschappelijke bezigheid, tot het moment dat we een willekeurige, individuele Nederlander daar op afrekenen.

Verder wordt het begrip Nederlandse of Thaise identiteit vaak gebruikt om zich af te zetten tegen de ander, verschillen te benadrukken, scheidslijnen te trekken, vaak met een morele ondertoon, goed of slecht. Wat ik tegenkwam in de literatuur is bijvoorbeeld : Nederlanders zijn niet zo slaafs tegen autoriteit als Japanners, we zijn wat meer anarchistisch; niet zo gepassioneerd als Italianen, wij zijn nuchterder; niet zo stijf als Britten maar gezelliger en niet zo verlammend confronterend als Amerikanen maar meer polderend.

In de discussie over thainess worden die verschillen, het ‘wij’ en ‘zij’ gevoel nog meer benadrukt. Het zijn deze twee aspecten, het verheffen van een nationale identiteit tot een gouden standaard en de neiging om die identiteit te gebruiken om je af te zetten tegen ‘de ander’, die vaststelling van zo’n identiteit onwenselijk maken. De impliciete boodschap is altijd: als je niet voldoet aan de maatstaven en het geschetste profiel van ‘de Nederlandse identiteit’ dan ben je geen echte Nederlander, en hetzelfde geldt voor de Thaise identiteit.

(tristan tan / Shutterstock.com)

Thainess werd gebruikt om de absolute macht van de koning te benadrukken

Wat zijn dan die kwaliteiten of kenmerken die iemand tot een Thai maken? Sommigen zeggen dat Thais vredelievend zijn, anderen dat de Thaise identiteit te maken heeft met de verering van de drie pilaren ’natie, religie en koning’ waarbij met religie bijna altijd het boeddhisme wordt bedoeld. Maar hoe kwam deze notie van thainess tot stand en kan hij nog steeds gebruikt worden in een toenemend divers en modern Thailand?

Onder de absolute monarchie, van koning Rama IV (Mongkut) tot Rama VII (Prajadhipok), werd Thailand geconfronteerd met de Westerse Machten waarvan ze de technische en economische elementen overnamen om Thailand’s onafhankelijkheid te kunnen waarborgen. Tegelijkertijd werden aspecten van thainess aangepast om beschuldigingen van barbarij te vermijden.

Thainess werd, door het ten toon spreiden van de koninklijke rituelen, gebruikt om de absolute macht van de koning, en de als noodzakelijk geziene indeling van de bevolking in klassen te benadrukken. Het welzijn van de bevolking was nauw gekoppeld aan de macht van de koning. Het boeddhisme ondersteunde deze opvatting en werd door monniken in tempels gepredikt.

Prins Damrong Rajanubhap had een wat afwijkende, en meer moderne, visie op thainess. Hij noemde als de drie morele pilaren van het Thaise volk ‘de liefde voor nationale onafhankelijkheid, tolerantie en compromis of assimilatie’.

Na de revolutie van 1932; Natie, Religie en Koning

Na de revolutie van 1932, toen een constitutionele monarchie werd gecreëerd, veranderde er niet zoveel in de ideeën van wat thainess betekende. Intellectuelen verdedigden het idee dat het koningschap en het boeddhisme ondanks de politieke veranderingen tot de kern van thainess behoorden en dat de geschiedenis van het ‘Thaise ras’ bewees dat dat al het geval was sinds het koninkrijk Sukhothai (13e eeuw).

In 1939 besloot de ultranationalistische premier Plaek Phibunsongkraam de oude, inclusieve, naam voor het land, ‘Siam’, te vervangen door ‘Thailand’ om zo aan te geven dat de waarden en cultuur van de Centrale Thais voor heel het land moesten gaan gelden. In 1945 bracht Pridi de naam ‘Siam’ weer terug om te laten zien dat hij geloofde in een veelvormig en verscheiden land waar alle etniciteiten een plaats konden vinden.

Phibun voerde in 1949, na Pridi te hebben verdreven, definitief de naam ‘Thailand’ in en startte een campagne van ‘verthaising’ van het land onder de banier van Natie, Religie en Koning. Ironisch genoeg verbood Phibun bij decreet Thaise traditionele kleding en het gebruik van betel en hij schreef broeken voor bij mannen en rokken bij vrouwen terwijl ook een afscheidskus door de man ‘s morgens vroeg verplicht werd gesteld. Over thainess gesproken!

MR Kukrit Pramoj was een leidende figuur in deze visie. In zijn boeken en journalistiek verdedigde hij de opvatting dat de koning en het koninghuis noodzakelijk waren, en altijd waren geweest, om de Thaise natie vreedzaam, stabiel en welvarend te maken. En omdat de koning, als boeddhist, de boeddhistische waarden hooghield was zijn heerschappij altijd ethisch en democratisch ook zonder check and balances.

MR Kukrit praatte veel over democratie, rechten, vrijheden en gelijkheid maar hij vond wel dat zoiets moest gebeuren binnen wat thainess voorschreef. Hij zag ru thi sung thi tam, ‘weet van hoog en laag’ ofwel ‘ken je plaats’ als een belangrijke deugd onder thainess. Gelukkig dat hij er bij vertelde dat ‘respect’ en ‘nederigheid’ ook erg des ‘thais’ zijn.

(Prapat Aowsakorn / Shutterstock.com)

De oude opvattingen over thainess beginnen te botsen met de maatschappelijke werkelijkheid

Thai Moslim kinderen bij de hand genomen door Thai Boeddhist kinderen voor een stadspoort met koninklijke symbolen.

Vanaf de zestiger jaren van de vorige eeuw begint Thailand in toenemende mate te veranderen in een veel meer gevarieerde en complexe samenleving. Het begrip thainess werd in toenemende mate gebruikt om een verouderde hiërarchische structuur te ondersteunen door het benadrukken van een specifiek ‘Thais decorum, taal en ethiek’.

Dat liet geen ruimte voor een opkomende Thaise middenklasse die meer politieke rechten en meer zeggenschap over de verdeling van de welvaart eiste. De oude opvattingen over thainess botsten steeds meer met met de maatschappelijke werkelijkheid.

In het oude model van thainess, wat een strikt georganiseerde hiërarchie inhoudt, had de hogere klasse een plicht van steun en vriendelijkheid tegenover de mensen onder hen die op hun beurt loyaliteit en hulp verschaften. De sociale veranderingen maakten dit model onbruikbaar maar het bleef een richtlijn.

Het traditionele begrip thainess was ook te beperkt om het probleem van ’raciale’ afkomst aan te pakken. Er was veel druk op de vele verschillende volkeren in Thailand om ‘Thais’ te worden en thainess te omhelzen, met alles wat dit meebrengt. Dit woog des te zwaarder naarmate de bureaucratie zijn greep uitbreidde tot in alle hoeken van Thailand. Vooral in het Moslim Zuiden leidde dit tot grote problemen.

Zij die niet aan het ideaalbeeld van thainess konden voldoen werden vaak uitgebuit, hen werden rechten ontzegd en zij waren het mikpunt van spotternij en zelfs geweld. Ze werden naar de marges verdrongen. Thainess werd een obstakel die Thais verhinderen zich aan te passen aan de snelle en diepgaande veranderingen in hun gemeenschap.

Veranderingen in de structuur van Thailand worden vaak als on-thais betiteld

De meeste Thais zijn er van overtuigd dat thainess een onschatbare waarde bezit waarvan de kern al eeuwen onaangetast is en onontbeerlijk is om het Thai-zijn te begrijpen. Zo leren kinderen dat: op school, thuis en in de media. Veranderingen in de sociale, economische en culturele structuur van Thailand worden vaak als on-thais betiteld, als abnormaal gedrag.

Een jongere die een oudere niet gehoorzaamt, iemand op de onderste sport van een ladder die iemand hogerop niet respecteert, mensen die meer rechten en vrijheden vragen, dat alles wordt vaak als onjuist gedrag veroordeeld met een beroep op thainess. Thainess wordt gezien als een waarde, die kan worden aanvaard of verworpen, gebaseerd op uiterlijk, gedrag en spraak.

Het zijn met name de militairen en de elite die dit idee van thainess bevorderen. Ik sprak eens een Thai en in de hitte van de discussie zei ik: ‘Je lijkt wel een communist!’ ‘Helemaal niet’, zei hij. ‘ik ben een Thai!’ Thai en communist sluiten elkaar geheel uit.

(nattul / Shutterstock.com)

Op websites veel lof en verheerlijking van thainess

Ik ging een aantal Thaise websites op waar dat beeld wordt bevestigd. Veel lof en verheerlijking van thainess zonder dat daar veel invulling aan wordt gegeven, los van ‘natie,religie, koning’. Zoeken naar de betekenis van thainess is een tocht langs symbolen, indoctrinatie, politieke rechtlijnigheid en vooroordeel, vrijwillig en onvrijwillig. Ik geef een paar voorbeelden:

• Thailand is goed en De Thaise gemeenschap wordt gekenmerkt door vriendelijkheid,
• Er is maar een soort ‘thainess’: de Thaise cultuur van de hogere klasse die een juiste en gerechtvaardigde standaard neerzet.
• Alle leden van ieder ras of ethnische groep in Thailand moeten ‘Thais worden’ voordat ze deel kunnen uitmaken van de natie.

Thainess wordt als iets vanzelfsprekends beschouwd en is daarom juist vrijwel onbespreekbaar. Ik vond maar één site met kritiek; een leraar uit Isaan beschreef daar zijn strijd om een ‘echte Thai’ te worden wat tot op de dag van vandaag niet is gelukt, schreef hij bitter. ‘Ik ben te donker en heb een licht accent’. Zo stuitte ik ook op een bespreking van een twaalftal kinderboeken, bedoeld ter verzoening in het conflict in het Zuiden. maar die op een subtiele wijze in woord en beeld de superioriteit van thainess naar voren brengen.

Moslim man op Thaise wijze begroet.

De Thai boeddhistische kinderen zijn allemaal groter, mooier en beter gekleed dan de Thai moslim kinderen. Het zijn steeds de Thai boeddhistische kinderen die het voortouw nemen. Tempels zijn prominenter dan moskeeën. Een ‘Thai’ begroet een ‘Moslim Thai’ niet met een ‘salaam’ maar met een  ‘wai en sawadee’.

Elke definitie van een bepaalde ‘nationale identiteit’ laat mensen buiten spel die ook recht hebben op een waardig leven. Dat geldt voor ‘de Nederlandse identiteit’ en dat geldt in nog veel sterkere mate voor de Thaise identiteit: thainess.

Als Thailand zijn eng idee van thainess niet loslaat kunnen ernstiger conflicten niet uitblijven in deze sterk veranderende en diverse maatschappij. Nu wordt het begrip thainess alleen gebruikt om bestaande machtsverhoudingen te handhaven en te legitimeren.

Bronnen
Saichol Sattayanurak, The Construction of Mainstream Thought on ‘Thainess’ and the ‘Truth’.
Constructed by ‘Thainess’, Chiang Mai University, 2002.
Paul M. Handley, The King Never Smiles, 2006.
Diverse websites.